Neden önemli: 2025 Nobel Tıp Ödülü, düzenleyici T-hücrelerini keşfederek bağışıklık sisteminin kendi vücuduna saldırmasını engelleyen mekanizmaları aydınlatan Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi’ye verildi. Bu buluş, otoimmün hastalıkların tedavisinde yeni bir çağ başlattı.
Shimon Sakaguchi, 1995’te yayımladığı araştırmasında, timusu alınmış farelerin kısa sürede otoimmün hastalık geliştirdiğini saptadı. Sakaguchi, sağlıklı farelerden alınan belirli T-hücrelerinin bu süreci durdurduğunu ortaya koydu. Bu hücreler, yüzeylerinde “CD25” belirtecini taşıyor ve bağışıklık sisteminin dengesini sağlayan yeni bir hücre sınıfını temsil ediyordu. Bu keşif, bağışıklık sisteminin kendi dokularımıza saldırmasını engelleyen doğal mekanizmaların anlaşılmasında temel bir dönüm noktası oldu.
FOXP3 geninin rolü Nobel Tıp Ödülü’yle taçlandı
Mary Brunkow ve Fred Ramsdell, otoimmün hastalıklara yatkın farelerde genetik mutasyonları inceleyerek 2001’de FOXP3 geninin bu süreçte kritik rol oynadığını keşfetti. İnsanlarda da FOXP3 mutasyonu taşıyan bireylerde IPEX sendromu adı verilen ağır otoimmün hastalıkların geliştiği saptandı. Sakaguchi’nin çalışmalarıyla birleşen bu bulgular, FOXP3 geninin düzenleyici T-hücrelerinin gelişiminde zorunlu olduğunu kanıtladı.
Yeni tedavi stratejilerinin yolu açılıyor
Üç bilim insanının birbirini tamamlayan çalışmaları, bağışıklık sisteminin kendi kendini frenleme mekanizmasını ortaya koydu. T-hücrelerinin artırılması otoimmün hastalıkların baskılanmasında, azaltılması ise kanser tedavisinde bağışıklık tepkisinin güçlendirilmesinde etkili oluyor. Dünyanın farklı merkezlerinde bu mekanizmaları hedef alan klinik araştırmalar yürütülüyor. Nobel Komitesi, bu keşiflerin yalnızca bağışıklık biyolojisini değil, modern tıbbın yönünü de değiştirdiğini vurguladı.
