IBM’deyken özellikle birisini CEO olmaya hazırlamak için tasarlanmış bir program olan Executive Resource’te biraz zaman geçirdim. Program bir zamanlar CEO olan veya CEO olmalarına az kalmış üst düzey yöneticiler tarafından verilen kursları içeriyordu.
Rob Enderle, CIO USA
Executive Resource programı dışında ben Thomas Watson Jr., Steve Jobs, Louis Gerstner, Bill Gates ve diğerleri dahil olmak üzere bir dizi CEO’yla ya çalıştım ya da karşılaştım. Her birinin kendine has yetenekleri vardı ve hiçbiri her şeyde mükemmel değildi; her ne kadar Watson buna çok yaklaşsa da. Bazıları şirket kurucularıydı, bazıları kurucuların oğullarıydı ve bazıları kötü durumdaki firmaları ayağa kaldırmak için işe alınmışlardı ama emsalleri aynı zaman diliminde başarısız olurken hepsi başarılı kalmayı başardılar.
Vardığım sonuçlardan biri: CEO olmak için gerçekten temel bir başlangıç yok. Bizim yapabileceğimiz en iyi şey, emsallerinin en iyi uygulamalarını temel alarak CEO’ların takip etmesi gereken temel kural takımları sunmak. Genel olarak bir veya daha fazlasının başarısını temin eden önemli pratikleri konu edeceğim. Açıkçası bunun bir makaleden ziyade kitap olması daha mantıklı, ama kitap biraz beklesin.
1. Sadık bir ekip kurun
Jobs’la birlikte çalışan herkesin adamı sevdiğinden şüpheliyim ama tümü kendisi tarafından seçilmiş ve ona sadık kişilerdi. İşte bu başarılı bir CEO’nun önemli karakteristiklerinden bir tanesi: CEO zıpla dediğinde çalışanlar çoktan yerden birkaç karış yukardadır. Kıdemli direktörler birbirleri arasında atışıp tavır koyabilirler ama başarılı CEO onu destekleyen bir ekibe sahiptir; bıçağı saplayacak bir yer aramak yerine arkasında duran bir ekip.
Carly Fiorina’nın Hewlett-Packard’da tek bir ciddi başarısızlığı olduysa o da sadık bir direktör takımı inşa edip yönetemiyor gözükmesiydi. Sonuç olarak onun HP’deki başarısızlığı çoğunlukla içeriden vurulmuş olmasından kaynaklanıyordu. Onun en sadık destekçisi, CMO’su, Apple’a katılmak üzere ayrıldığında son bıçağı sapladı; ve Carly ilk ayrılan olmaktan çok uzaktı.
Dengeli yeteneklere sahip kalifiye insanlardan oluşan sadık bir ekip ile bir firmanın yapmayacağı şey sayısı çok az. CEO’nun başarısızlıklarından faydalanma arayışında olan sadakatsiz bir ekiple bir firma çok az şey gerçekleştirebilir.
2. Algının gücünü anlayın
Çoğu kimse Jobs’ı guru olarak değerlendirirken, Steve Ballmer Microsoft’unun imajını akılsız ve etkisiz olarak yeniden değiştiren dönüm noktası “I’m a Mac” kampanyası sağ olsun, Gerstner aslında bunu daha iyi anladı. Revizyon çabaları esnasında IBM’in ne olduğu gerçeğini değiştirebileceğinden uzun süre önce IBM algısını değiştirmek üzere dışarıdan özenle seçilmiş bir pazarlama ekibi oluşturdu.
Hiçbir firma tümden iyi veya tümden kötü değildir. Sıkıntılı bir firma dahi yeterli varlıklarıyla (bunlar vurgulanır ve problemler önemsiz gösterilirse) daha değerli görünebilir ve ürünleri daha çekici olabilir. Çoğu CEO algının gücünü tam olarak anlamıyor. Carol Bartz Yahoo’da bununla mücadele etti ve orada üç yıldan daha az bir süre kalabildi.
Diğer uçta, CEO’lar gerçeklikten çok uzağa yatırım yapabilir ve firmanın güvenilirliğini zedeleyebilir. (Yine hatırlatalım, bu işe yarayabilir. İnsanların imkansıza inanmasını sağlayarak bir imparatorluk yaratan P.T. Barnum’a bakın.)
3. Zekanın gücünü sakın hafife almayın
Bu, zekanın generalin en önemli kaynağı olduğunu savunan Sun Tzu’ya kadar gidiyor. EMC’nin Joe Tucci’si zekanın önemini anlamaya çalışıyor gözüken bir CEO olarak göze çarpıyor. EMC’nin müşterilerini, partnerlerinin müşterilerini ve hatta rakiplerinin müşterilerini analiz etmek için veri analitiğini kullanma gayretleri, teknoloji firmalarının kendi iç avantajlarını inşa edecek ürünleri kullanmaya gelindiğinde, öne çıkıyor.
Bu günlerde sıklıkla, CEO’ların etrafını duymak istedikleri şeyleri söyleyen insanların çevrelediğini görüyorsunuz. Yanlı doğrulamanın ne kadar yaygın olduğu ortadayken, bu ölümcül bir konu. Şimdiye kadar kovulan tek IBM CEO’su John Akers, bu problemin poster çocuğuydu. Her ne kadar gerçekten onun hatası değilse de, CEO’yu kötü enformasyona karşı koruma pratiği, firmayı neredeye ölüm noktasına getirdi.
Eğer çalışanlarınız, müşterileriniz, rakipleriniz veya pazarda neler olduğunu bilmiyorsanız, er veya geç başarısız olmanız şüphe götürmez.
4. Net bir vizyon paylaşın
Vizyon konusundaki etkisi için geçmiş CEO’lar arasında Bill Gates öne çıkıyor. Kendisi şüphesiz her zaman doğru değildi ama Microsoft Internet’i neredeyse ıskaladığında, onun kişisel gayretleri firmayı yeniden yola soktu; ve Microsoft’u neredeyse yerinden eden firma Netscape şimdi belirsiz bir hatıra. Netscape’ten Jim Barksdale bir teknoloji vizyoneri değildi. Onun tüm görebildiği Microsoft’un kötü bir klonunun nasıl yapılacağını hayal etmekti. Nihayetinde, bu büyük bir strateji değildi.
Müşterilerin, çalışanların ve yatırımcıların anlayabileceği bir vizyona sahip olmak uzun mesafeler kat eden bir geminin kaptanı olarak başarı için kritiktir. Eğer nereye gittiğinizi bilmiyorsanız, oraya kesinlikle gidemeyeceksiniz; belki kazara. Şanslı bir kaza üzerine firmanızın başarını temellendirmek, nadiren en iyi uygulamadır. Birisinin vizyona sahip olması gerek. Eğer bu eksikse, firmanız debelenip duracaktır.
5. Gelecek hakkında stratejik düşünün
Firmaların sonsuza dek kalması umut edilir. Yaşamını yüzyılla ölçmek üzere tasarlanan az sayıdaki teknoloji firmalarından bir tanesiydi IBM. Yakın dönemde, Michael Dell öne çıkıyor; ilkin firmasını stratejik bir gelecek için konumlandıran satın almaları gerçekleştirerek, ardından dünyanın gelecek on yıldaki konumu hakkındaki görüşleri etrafında yenilenmesi için Dell’i özelleştirme çabaları üzerinden.
Diğer taraftan Mark Hurd taktiksel bir düşünürdü. Finansal analistler bunu sevdi ama HP Hurd’u işten çıkardı çünkü Ar&Ge departmanının çoğunu ortadan kaldırma gibi eylemler onun firmanın geleceğini düşünmediğini gösteriyordu. Sonuç olarak Hurd sonrasında HP güç bir dönüm noktasının ortasında. Çeyrek gelirleri üzerine odaklanmak ve finansal analistleri memnun tutmak kolay ancak bu bir firmanın uzun vadeli yaşabilirliğine zarar veren kararlara yöneltebilir. HP de bunun poster çocuğu oldu.
6. Çalışanlarınıza özen gösterin
CEO’larla alt tabaka arasındaki büyük uyumsuzluk CEO’ları çalışanlara sanki önemli değilmişler gibi davranmaya teşvik edebilir. Yıllar geçtikçe Abraham Maslow ve Frederick Hertzberg gibi insan kaynakları vizyonerlerinin öğrettikleri çoğunlukla unutuldu.
Birçok firma geride neredeyse hiçbir şey kalmayana dek tekrar tekrar işten çıkardılar. Sun Microsystems bunun “mükemmel” bir örneğiydi; buradaki yolunu tamamen kaybetmiş, destek kaybetmiş ve süreç içerisinde çalışanlarının sadakatini yitirmiş gözüken bir firmaydı.
Diğer taraftan Meg Whitman’nın HP’si, pazardaki en yetenekli ve stratejik İK direktörlerine sahip. Tracey Keogh, HP’nin İK yürütmeden sorumlu başkan yardımcısı, efektif bir biçimde HP’yi danışmanlarına önem veren, çalışanlarını geliştiren, bu varlığı optimize eden ve daha güçlü bir “HP Yolu”nu yeniden oluşturan bir firma haline getirme hususundaki eşsiz, stratejik gayretleriyle neredeyse efsane oldu. CEO’lar sıklıkla tazminatlarına, pahalı araçlarına, evlerine ve benzersiz haklar üzerine odaklanıyor, çalışanlar olmaksızın başarılı olamayacaklarını unutuyorlar.
7. Hepsinin ötesinde şirketinizin yüzü olduğunuzu asla unutmayın
Tüm CEO’lar için en son anahtar yetenek, firmanın yüzü olduğunu anlamaktır. İşi almasına yardımcı olan kendini pazarlama, bir kez içeri girdikten sonra artık kullanılmıyor. Başarısı artık doğrudan onun yaptıklarına bağlanmıyor; direktörlerin ve ona rapor veren çalışanların başarılarına bağlanıyor. Bu iş için resmi olarak eğitilen az sayıdaki CEO’dan biri olan IBM’den Ginni Rometty ve selefi Sam Palmisano bu son yetenekte uzman olarak öne çıkıyor.
Çok sayıda CEO Süper Star’dan diplomata, kişisel amigodan firma avatarına geçişi yapmıyor. Bunu yapanlar tipik olarak yukarıda altı çizilen altı kuralda usta olanlar. Onlar sadece daha başarılı değil aynı zamanda işten daha fazla keyif alma eğilimdeler. Onlar paranoyaklaşmayan ve paranoyayla dolu bir çalışma ortamı (Çalışanların sizin işinizi kapmak için rekabet ettiği ve onu almak için neredeyse her şeyi yapmaya istekli olduğu) yaratılmasına yardımcı olmayanlar.
Bir firma için yatırım yapacağınız, satın alacağınız veya çalışacağınız bir sonraki sefer, bu kuralları dikkate alın ve firmayı yürüten kişiye olumlu katkı sağlayıp sağlamadıklarına bakın. Eğer yapmıyorlarsa, firmadan ayrılmak, bir başkası için çalışmak ve ondan satın almaktan uzak durmak akıllıcı olabilir.