Viyana Üniversitesi’nden Prof. Dr. Philip Walther ve ekibi, geliştirdikleri ayakkabı kutusu büyüklüğündeki fotonik kuantum bilgisayarını 23 Haziran’da SpaceX’in Transporter 14 göreviyle California’daki Vandenberg Uzay Üssü’nden yörüngeye gönderdi. Yaklaşık 550 km yükseklikte devreye girecek sistem, ham veriyi Dünya’ya iletmeden yörüngede işleyerek veri iletim süresini saniyelere indirerek enerji tasarrufu sağlıyor.
Zorlu koşullara dayanıklı tasarım
Walther’ın liderliğindeki araştırma ekibi, Almanya’daki Trauen Responsive Space Cluster tesisinde, havadaki toz ve parçacıkların minimumda tutulduğu temiz bir odada yalnızca 11 iş gününde uçuş modelini tamamladı. Cihaz, roketin güçlü titreşimleri, uzaydaki sıcaklık dalgalanmaları ve yüksek radyasyona karşı özel optik bileşenler ve dayanıklı malzemelerle donatıldı.
“Edge computing” dünyası
Bu ilk deneysel fotonik kuantum bilgisayar, orman yangını tespiti veya iklim izleme gibi kritik görevlerde topladığı verileri anında uydu üzerinde analiz edebiliyor. Böylece hem gecikme süreleri saniyelere iniyor hem de yerleşik enerji tüketimi önemli ölçüde azalıyor.
Işık tabanlı optik mimari, Fourier dönüşümleri ve konvolüsyon gibi yoğun hesaplamaları ışığın girişim ve kırınım prensipleriyle gerçekleştiriyor. Bu analog yöntem, klasik sistemlere kıyasla hem hız hem de verimlilik açısından büyük avantaj sunuyor.
Uzayda kuantum araştırmalarının geleceği
Yörüngeye yerleştirilen bu deney niteliğindeki sistem, kuantum donanımının gerçek uzay koşullarındaki performans ve dayanıklılığını test etme imkânı tanıyor. “Artık uzayda hem temel kuantum fiziği deneyleri hem de uygulamalı araştırmalar yapabilecek altyapıya sahibiz,” diyen Walther, bir hafta içinde başlayacak veri iletimleriyle yeni keşiflerin yolunu açmayı hedefliyor.
Bu görev, fotonik kuantum bilgisayarlarının uzay ortamında gerçek zamanlı veri işleme potansiyelini ilk kez göstermiş oldu. Uydu yörüngeye yerleştikten sonra başlayacak veri akışı, iklim takibinden acil müdahale senaryolarına kadar birçok alanda yeni fırsatlar sunacak.
