Dünyamızı biçimlendiren ticaret ve bunun yanında yürüyen savaşlar… Büyük savaş, dünya harbi, soğuk savaş, yıldız savaşları derken StarGate geldi: AI savaşları! Peki DeepSeek yeni bir TikTok vakası olur mu?
ABD’deki GPU üreticisinin ihracatına getirilen sınırlamayı okuyunca, çok yıllar önce ABD Savunma Bakanlığı’ndan alınan özel izin ile bankaya kurulan DEC bilgisayarı hatırladım. Kritik olarak gördükleri donanımlarda ambargo uygulaması. Nasıl ki imparatorluklar yaşam ve ticaret kaynaklarını güvence altında almak için ilgili yerlerde kukla devletler, şirketler kuruyor, vekalet savaşları yaptırıyorlarsa bir benzeri de ihracat için regülasyonlarlarla yapılıyor. “Bana rakip olacak, benim hayatımı kontrol altında alabilecek her şey benim kontrolümde olmalı” şiarı ile farklı işler yapılabiliyor. Eğer dünya şirketleri ABD’nin sermaye ve bilgi transferinde yeni uygulamasını kendilerine adapte etmeyip Çin’den gelen bu rüzgarı kullanmak isterlerse, uygulamanın yaygınlaşma potansiyeline istinaden yine yeni kısıtları görebiliriz.
GenAI’da kimler vardı?
GenAI uygulamalarında en yaygın olanı OpenAI; gerçek zamanlı çok yerden çalışan Google; araştırmacı ve geliştiricilerin tercihi Meta; uzun metinlerde Anthropic; destek uygulamalarında Cohere… Uzak Doğu pazarında gelişen Baidu, Huawei, AliBaba, Tongyi, Qianwen perakende ve e-ticaret uygulamaları da var. Baidu “ben de varım” dediğinde kuvvetli bir ürün olamamıştı ama birçok kurumun kendi özel sözlükleri üzerinde olgunlaşan programlar üzerine çalıştıkları su yüzüne çıkmıştı.
Şimdi ise DeepSeek “ben de varım” dedi, NYSE’de hisseleri salladı. Unutmayalım ki gerilla ile düzenli ordunun savaşması zordur, ancak kontrgerilla onunla daha rahat çarpışabilir. Bu durumda yüksek kapasiteli özgün çipler yerine daha basit çipleri kullanan her ülkenin kendi GenAI’ları yerel bilgi üzerinden çalışacak. Sonrasında Prism örneğinde olduğu gibi okyanusun ötesinden sağlanan özel teknik mali yardım ile sistemlerin anası ile mi paylaşılacak, kim bilir? Komplo teorisi oluşturmanın maliyeti sıfır, gerçekleştirmek ise servet.
DeepSeek şu ana kadar yazılanlara göre Silikon Vadisi’ndeki dönen dişlilerin arasına çomak sokmuş gibi görünüyor. Bu durumda bu kime tehdit kime fırsat oluşturacak? Gerçekten OpenAI, ChatGPT, Gemini vb. büyükler için tehdit olur mu?
Yazılımlarının kodlarını OpenAI ya da Google’a yazdıranlar, bir anda DeepSeek’e dönerler mi? Bunca zamandır stratejilerini batının GenAI’ları üzerine inşa edenler bundan vazgeçerler mi? Bugüne kadar yapılmış olan anlaşmalardan kim çıkmayı göze alır? Eğer DeepSeek maliyetleri düşürüyorsa, şirketler için iyi değil mi? Ucuzdur, vardır bir illeti mi yoksa pahalıdır vardır bir hikmeti mi?
OpenAI farklı dikeylerde her gün farklı bir anlaşma yaparken, bu konuda çalışan küçük işletmeler de büyüklerle geliştirme anlaşmaları hayata geçiriyor. Pazarın yeni oyuncusu arkadan gelip yetişebilir mi?
Google arama motorunun sonradan gelip pazarın hakimi olması gibi, “ben de varım (me too)” diye gelen DeepSeek, pazarın tercih edileni olabilir mi? Çok zor ancak alternatif ucuz çözüm arayan küçük işletmeler için belki olabilir.
Varolan süreçleri GenAI ile düzenlemenin ilk yatırım maliyetinin göz ardı edilecek gibi olmadığını belirten kimi mühendislik birimleri yöneticileri, dönüşümün bu yüzden yavaş olduğunu belirtiyor. ABD kökenli yazılımla chatbot’larını güncelleyenler de bunu göreceli ucuz Çin yazılımına döndürürler mi? GPS ile kurgulanan sistemi bir gecede Glonass veya Galileo ya çeviremeyeceğinize göre… Bu arada low-orbit uyduları ile uzayı kapatan ABD, yeni dünya uydu uzayında da hakimiyetini perçinlemeye devam ediyor. Uygulamalar, donanımlar GPS ile çalışıyor. Eğer Çin malı bir oyuncak alırsanız, çift uydu ile çalışabilme şansınız oluyor.
Eğer doğudan gelen rakip düşük maliyetle AI yazılımını sürekli güncel tutarsa, irili ufaklı birçok işletme bu treni kaçırmak istemeyecektir. Hali hazırda pazara gelen yeni ürünü deneyenler ise işlevlerin, batının ürünleri ile aynı seviyede olmadığını, fiyat/fonksiyon ve hız olarak dönem dönem değerlendirme yapmanın da kurumların yararına olacağını söylüyorlar.
Denemeden bilinmez, öğrenilmez ama asıl önemlisi; AI uygulamalarının kullanıcının sağladığı verilerle olgunlaştığını düşününce, güvenlik ve mahremiyet konusunda hayli hassas olan batının TikTok’u yasakladığı gibi bu uygulamayı da kendi ülkelerinde yasaklaması mümkün görünüyor.
