Avrupa Birliği’nin yapay zeka kuralları Eylül ayında Hollanda’nın yorumu ile Hollanda için hem kendi dillerinde hem de İngilizce olarak yayınlandı. Yazılımlarını Hollanda’da pazarlamak isteyenlerin dikkat etmesi gereken noktalar var. Bu yazıda kısaca AI Act üzerinden geçelim ve yapay zekada ilerleyenlere farklı bir bakış açısı sunalım.
AI Act; AB genelinde yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesini ve kullanımını düzenleyen kapsamlı bir yasal çerçeve. Amacı; bireylerin güvenliğini, sağlığını ve temel haklarını korumak, aynı zamanda da AI teknolojilerinin sunacağı fırsatlardan faydalanılmasını sağlamak. Aşamalı olarak uygulanacak olan AI Act’in büyük bir kısmı 2026 ortasından itibaren yürürlüğe girecek. Ancak bazı AI sistemleri 2025 Şubat ayından itibaren yasaklı. Bu nedenle, şirketlerin ve organizasyonların gerekli hazırlıkları yapması önemli.
AI Act’in kapsamı ve risk kategorileri
Yasaklı AI uygulamaları: İnsan davranışını manipüle eden, sosyal puanlama yapan, yüz tanıma veritabanlarını izinsiz oluşturan veya gerçek zamanlı biyometrik tanımlama yapan sistemler gibi yüksek riskli uygulamalar yasaklı.
Yüksek riskli AI sistemleri: Sağlık, güvenlik veya temel haklar üzerinde risk oluşturabilecek sistemlerin pazara sürülmeden önce belirli gereklilikleri karşılaması gerekli. Örneğin eğitim, sağlık, adalet, göç ve kamu hizmetleri gibi alanlarda kullanılan AI sistemleri.
Genel amaçlı AI modelleri: Geniş bir alanda kullanılabilen, farklı AI sistemlerine entegre edilebilen modeller büyük veri setleriyle eğitiliyor ki 2025 Ağustos’tan itibaren uyulması gerekli zorunluluklar mevcut.
Gen-AI ve Chatbot: Doğrudan insanlarla etkileşimde bulunan veya ses, görüntü, video ve metin üreten sistemlerin şeffaf olması gerekli.
AI Act’in Türkiye’deki IT şirketleri ve kullanıcılar açısından değerlendirilmesi
- Uyumluluk gereklilikleri: Özellikle yüksek riskli AI sistemleri için risk yönetimi, veri yönetimi, teknik dokümantasyon, insan gözetimi ve şeffaflık gibi kriterlere dikkat edilmeli.
- Yasaklı uygulamalara dikkat: AI Act kapsamında yasaklanmış uygulamalardan kaçınılmalı. Örneğin, sosyal puanlama veya izinsiz yüz tanıma veritabanı oluşturma gibi uygulamalar Avrupa’da yasak.
- Genel amaçlı AI modelleri: Genel amaçlı AI modelleri geliştirirken, bu modellerin Avrupa pazarında kullanılabilirliğini sağlamak için eğitim süreçlerini ve teknik dokümantasyon eksiksiz düzenlenmeli.
- Şeffaflık ve insan hakları: AI Act’in şeffaflık ve temel hakları koruma odaklı yaklaşımı, AI sistemlerinin güvenilirliğini artırabilir.
Batı dünyası, yapay zekada kısıtlar getirirken, Körfez Ülkeleri ve Suudi Arabistan ise hayli esnek kanunları ve uygulamaları ile azalan petrol rezervleri yerine yapay zeka, turizm vb. kanallardan sermaye transferi yapmaya çalışıyor. Özellikle kopya yazılı, görüntülü ve sesli sistemlerin verileri ile sistemlerin eğitilmesi; eser sahipliği ve hakları açısından İngiltere’de görülen davaların ardından (Getty vs Anthropic) şirketlerin esnek ülkelere uygulama geliştirme ve barındırma için gitmesi hayli olası. Gerçi yüksek nitelikli kaynakların Avrupa ve Asya’dan Küçük Asya ya da Arabistan’a gitme olasılığı o kadar yüksek mi? Türkiye bu konuda hangi tarafta duracak?
