Neden önemli: NASA’nın kaydı, atmosferde nadiren görülen dev jetlerin doğasını ve iletişim sistemlerine olası etkilerini anlamak için kritik veriler sunuyor.
NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan (ISS) elde ettiği görüntülerle atmosferin en gizemli elektrik olaylarından birini tüm dünyaya sundu. Astronot Nichole Ayers’in 3 Temmuz 2025’te çektiği fotoğraf, gökyüzünde nadir görülen ve dev jet adı verilen olağanüstü bir olayı gözler önüne seriyor. Başlangıçta “sprite” olarak değerlendirilen fenomen, yapılan incelemeler sonucunda dev jet olduğu anlaşıldı.
Dev jetler atmosferde nadir şekilde oluşuyor
Dev jetler, gök gürültülü fırtınaların en üst noktasında ortaya çıkan ve atmosfere doğru hızla yükselen elektrik boşalmaları olarak tanımlanıyor. Yaklaşık 20 kilometre yüksekteki bulut tepelerinden başlayarak 100 kilometre irtifadaki atmosfer tabakalarına uzanan bu olay, adeta yeryüzü ile gökyüzü arasında elektriksel bir köprü kuruyor. Uzmanlar, dev jetlerin genellikle şans eseri kayda geçtiğini belirtiyor. Yolcu uçaklarından çekilen görüntüler ya da yerdeki kameraların farklı gökyüzü olaylarını izlerken yakaladığı kareler sayesinde varlıkları doğrulanıyor.
Sprite ve diğer geçici parlak olaylar farklı bir ışık gösterisi sundu
Atmosferin üst katmanlarında gözlenen geçici parlak olaylar (TLE), gökyüzünü anlık şekilde aydınlatan kısa süreli elektrik boşalmaları olarak biliniyor. Sprite adı verilen türler, dev jetlere kıyasla daha sık rastlanıyor. Yıldırım deşarjı sonrası oluşan sprite’lar 80 kilometre yükseklikte kırmızımsı bir ışık yayarak beliriyor. Bazen denizanasına, bazen de sütuna ya da havuca benzer şekiller alan sprite’lar onlarca kilometrelik alana yayılabiliyor. ELVES adı verilen ultraviyole ışık halkaları ve atmosferin farklı katmanlarında oluşan halolar da bu ışık tiyatrosunun parçası haline geliyor.
NASA araştırmacıları atmosferin sırlarını çözmeye çalıştı
Spritacular projesinin baş araştırmacısı Dr. Burcu Koşar, Ayers’in görüntüsünün olağanüstü bir kayıt olduğunu ifade etti. Araştırmacılara göre bu nadir olaylar yalnızca görsel bir şölen sunmuyor, aynı zamanda atmosferdeki elektriksel süreçlerin anlaşılması açısından da büyük önem taşıyor. Elektrik boşalmalarının iletişim sistemleri ve uydular üzerindeki olası etkilerini incelemek için bu tür görüntüler kritik veriler sağlıyor.
ISS’teki özel gözlem sistemi verileri artırdı
Uluslararası Uzay İstasyonu’na 2018’de yerleştirilen Atmosphere–Space Interactions Monitor (ASIM) cihazı, bu tür nadir olayların kaydedilmesinde önemli bir rol üstlendi. Yüksek hassasiyetli kameralar ve sensörlerle donatılan sistem, bir kalp atışından kısa süren ya da insan gözünün seçemeyeceği kadar küçük parlamaları dahi kaydedebiliyor. ASIM sayesinde bugüne kadar beklenenden çok daha fazla veri toplandı. Araştırmacılar, bu sayede atmosferin elektriksel yapısına dair bilinmeyenleri ortaya çıkarma konusunda önemli bir ilerleme kaydedildiğini belirtiyor.
Uzaydan bakıldığında gökyüzü farklı bir anlam kazandı
Astronotların gözünden kayda geçen bu kare, gökyüzünün yeryüzünden görülemeyen yüzünü ortaya çıkardı. Dünya üzerinde birkaç saniyeden kısa süren bu olay, ISS’ten bakıldığında farklı bir perspektifle izlendi. NASA, paylaşılan bu fotoğrafın bilimsel araştırmalar kadar insanlığın evrene bakışına da katkı sağladığını vurguladı.
