Neden önemli: Açık model tarafındaki bu kırılma, yapay zeka ekosisteminde güç merkezinin sadece kapalı “öncü modellerden” değil, herkesin kullanıp geliştirebildiği açık sürümlerden de belirlendiğini gösteriyor.
Çinli açık yapay zeka modelleri, küresel açık model pazarında yeni bir eşiği geride bıraktı. MIT ile Hugging Face’in yayımladığı ortak çalışmaya göre Çin kaynaklı açık modellerin indirme payı %17’ye yükselerek ABD’li geliştiricilerin %15,8’lik payını ilk kez geçti. Raporda bu değişim, açık kaynaklı yapay zeka alanında güç dengesinin belirgin biçimde kaydığını ortaya koyan bir dönüm noktası olarak tanımlanıyor. Çinli geliştiriciler, düzenli güncellemeler ve agresif sürüm takvimleriyle kullanıcı ilgisini canlı tutarken, açık modellerin yaygınlaşmasında önemli bir ivme yakaladı.
Hızlı güncellemeler ve maliyet avantajı yükselişi taşıdı
Çin merkezli şirketler son iki yılda açık ağırlıklı model stratejisini hızlandırdı. ABD’nin Nvidia çiplerine yönelik ihracat kısıtlamaları, Çinli ekipleri daha verimli ve yaratıcı mimarilere yöneltti. DeepSeek ve Alibaba’nın Qwen ailesi gibi modeller, haftalık ya da iki haftada bir gelen yeni sürümlerle piyasada sürekli “taze” kalmayı başardı. Bu yaklaşım, ABD’li rakiplerin daha uzun aralıklı sürüm döngülerine karşı belirgin bir avantaj yarattı. Uygun maliyetli çalıştırma ve hızlı iterasyon, Çinli modelleri özellikle geliştirici toplulukları ve KOBI düzeyindeki kurumlar için cazip hale getirdi.
ABD tarafı kapalı modeli önceliklendirdi
ABD’li büyük yapay zeka şirketleri aynı dönemde daha kapalı bir stratejiyi sürdürdü. OpenAI, Google ve Anthropic gibi oyuncular, en güçlü modellerini abonelik ve kurumsal lisans temelli bir yapı içinde tutarak AGI hedeflerine ve sınır model yarışına odaklandı. Meta, Llama serisiyle açık kaynakta kritik bir rol oynasa da son dönemde kapalı ve ticarileştirilmiş modellere ağırlık vermeye başladı. Açık model tarafında ABD’nin öne çıkan girişimleri ise sınırlı kaldı; raporda Allen Institute for AI’nin Olmo 3 modeli gibi örnekler, istisna olarak anılıyor. Bu tablo, açık kaynak rekabetinde Çin’in daha agresif, ABD’nin ise daha temkinli bir pozisyona itilmesine yol açtı.
Yayılma arttıkça güvenlik ve tarafsızlık sorguları büyüyor
Çin modellerinin hızla benimsenmesi güvenlik tartışmalarını da beraberinde getirdi. CrowdStrike’ın incelemeleri, DeepSeek modellerinin bazı hassas veya politik içerikli istemlerde daha fazla hatalı ya da güvensiz çıktı üretmeye eğilimli olabildiğini ortaya koydu. Benzer testler, modellerin siyasi başlıklarda içerik üretmekten kaçınarak Çin’deki düzenleyici çerçeveyle uyumlu bir davranış sergilediğini gösteriyor. Uzmanlar, bu durumun açık model pazarında performans kadar güvenilirlik, önyargi ve kullanım güvenliği başlıklarının da rekabet unsuru haline geldiğine dikkat çekiyor.
Özetle, açık yapay zeka tarafında Çinli modellerin yükselişi, “sık güncelleme + düşük maliyet + açık dağıtım” stratejisinin ne kadar etkili olabileceğini net biçimde kanıtlamış durumda. Küresel pazarın yönü değişirken açık modeller, yapay zeka yarışının yeni ve giderek daha belirleyici bir cephesi haline geliyor.
